Codzienne wypadanie włosów to naturalny proces wynikający z cyklu wzrostu włosa, który obejmuje trzy główne fazy: fazę wzrostu (anagen), fazę zaniku (katagen) oraz fazę spoczynku (telogen). W typowych warunkach fizjologicznych faza anagenu, czyli aktywnego wzrostu włosa, trwa od 2 do 6 lat. W ciągu całego „życia” pojedynczy włos może przejść przez cały cykl nawet 26 razy. Niepokojące może być natomiast nadmierne wypadanie włosów lub ograniczenie ich wzrostu, widoczne np. w postaci przerzedzenia fryzury. Do czynników wpływających na ten stan można zaliczyć nieodpowiednio zbilansowaną dietę, stres, zmiany hormonalne, predyspozycje genetyczne, stany zapalne czy też wiek. W zależności od podłoża problemu, rozróżnić można m.in. łysienie telogenowe, plackowate, bliznowaciejące czy też androgenowe, na rozwój którego może wpływać wiele czynników jednocześnie m.in. poziom androgenów w organizmie, predyspozycje genetyczne związane z wrażliwością mieszków włosowych na działanie tych hormonów czy też zwiększona aktywność enzymu 5-alfa reduktazy.
Kluczowy mechanizm łysienia androgenowego
Mechanizm wypadania włosów na tle androgenowym związany jest z przekształceniem testosteronu, za pośrednictwem enzymu 5-alfa reduktazy typu II, w jego aktywną formę – dihydrotestosteron (DHT). Na poziomie komórek brodawki włosa dochodzi do przyłączenia się aktywnej formy testosteronu do receptora androgenowego. W dalszym etapie procesu mieszki włosowe stają się coraz bardziej wrażliwe na działanie DHT, co prowadzi do ich stopniowej miniaturyzacji. Czym dokładnie jest to zjawisko?
Jak przebiega miniaturyzacja włosów?
Miniaturyzacja mieszków włosowych to długotrwały proces, w którym mieszki włosowe i cebulki włosa zmniejszają się w każdym cyklu wzrostu włosa oraz wytwarzają coraz cieńsze, krótsze i mniej widoczne łodygi. Proces miniaturyzacji ogranicza ponadto okres przebywania włosa w fazie anagenu, czyli w fazie aktywnego wzrostu, co przyspiesza wchodzenia włosa w fazę katagenu, a następnie telogenu, czyli fazę w której włos odpoczywa, zanim ponownie wejdzie w fazę wzrostu. W kolejnym cyklu, których mamy w całym życiu ok. 20-26, włos będący w fazie anagenu jest cieńszy i krótszy, a sytuacja ta z cyklu na cykl się pogłębia. U osób wykazujących zwiększoną wrażliwość mieszków włosowych na androgeny proces ten zachodzi szybciej i bardziej intensywnie, co skutkuje szybszym wyczerpaniem „rezerwy” mieszków. Stąd u mężczyzn, ale również u kobiet już w wieku 30 lat może występować znaczne przerzedzenie włosów charakterystyczne dla łysienia androgenowego przejawiające się w postaci:
▪ ubytku włosów na szczycie głowy u mężczyzn, powiększającego się w kierunku potylicy,
▪ cofania się linii włosów czołowych u mężczyzn i powstawania tzw. zakoli,
▪ postępującego rozproszonego przerzedzenia włosów u kobiet na czubku głowy, zauważalne szczególnie w okolicy przedziałka, które stopniowo się poszerza,
▪ stopniowej wyraźnej utraty gęstości włosów.
Metody ograniczenia miniaturyzacji włosów przy wsparciu celowanej suplementacji
Naturalne inhibitory 5-alfa-reduktazy mogą stanowić odpowiedź na miniaturyzację mieszków włosowych, wywołaną działaniem dihydrotestosteronu (DHT). Do składników o takim działaniu zalicza się m.in. ekstrakty z palmy sabałowej (Serenoa repens), pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica), śliwy afrykańskiej (Prunus africana), pestek dyni (Cucurbita pepo), zielonej herbaty (Camelia sinensis), które znajdują zastosowanie głównie w formie suplementów diety.
W jaki sposób działają substancje aktywne zawarte m.in. w ekstrakcie z palmy sabałowej?
▪ Wykazują zdolność do hamowania aktywności enzymu 5-alfa-reduktazy, a tym samym powstawania aktywnej formy testosteronu w obszarze mieszka włosowego.
▪ Wpływają na blokowanie receptorów androgenowych obecnych w błonach komórkowych brodawki mieszka włosowego, co ogranicza możliwość wiązania się z nimi dihydrotestosteronu (DHT) i tym samym osłabia jego działanie na mieszek.
Czym się kierować przy wyborze ekstraktu?
Aby uzyskać pożądany efekt, niezwykle ważne jest, aby ekstrakty roślinne były standaryzowane na substancje aktywne, które wykazują działanie w kierunku ograniczenia działania 5-alfa reduktazy. W przypadku palmy sabałowej czy śliwy afrykańskiej należy zwracać uwagę na zawartość w ekstrakcie fitosteroli oraz kwasów tłuszczowych. Składniki te wykazują ograniczoną przyswajalność, zatem aby ją zwiększyć warto sięgać po rozwiązania, poprawiające ich biodostępność jak np. dodatek lecytyny. Dobrym rozwiązaniem może być również łączenie standaryzowanych ekstraktów z różnych roślin. Ważna jest przede wszystkim odpowiednia ilość ekstraktu, która wykazuje skuteczność działania.
W badaniu z udziałem 100 mężczyzn w wieku 20–40 lat z rozpoznanym łysieniem androgenowym, codzienne stosowanie 320 mg ekstraktu z owoców Serenoa repens przez okres 24 miesięcy wpłynęło na poprawy gęstości włosów w okolicy ciemieniowej u 38% uczestników. Wyniki te sugerują skuteczność ekstraktu z palmy sabałowej, jako wsparcia w łagodnym lub umiarkowanym łysieniu androgenowym, zwłaszcza u pacjentów, u których stosowanie leczenia finasterydem lub terapii miejscowych jest przeciwwskazane lub nietolerowane. Zespół Ekspertów Polskiego Towarzystwa Menopauzy i Andropauzy oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologii Estetycznej i Rekonstrukcyjnej wskazuje w swoim stanowisku na skuteczność i bardzo dobrą tolerancję inhibitorów 5α-reduktazy pochodzenia roślinnego, jako wsparcia w łysieniu androgenowym również u kobiet. Suplementacja Serenoa repens może prowadzić do stabilizacji procesu utraty włosów, przy czym w dostępnych badaniach nie odnotowano istotnych działań niepożądanych.
Jakie dodatkowo obszary warto zaopiekować w przypadku łysienia androgenowego?
W przypadku łysienia odnotowuje się znaczący spadek przepływu krwi podskórnej, w miejscach dotkniętych wypadaniem włosów. Cykl wzrostu włosów warunkowany jest m.in. dostępem do składników odżywczych i tlenu, co może być ograniczone w przypadku osłabienia krążenia w skórze głowy. Warto zatem wesprzeć wzrost włosów dostarczając im odpowiednich składników odżywczych oraz zapewniając prawidłowe mikrokrążenie w obszarze skóry głowy. Ponadto wyniki badań wskazują, że obiecującymi składnikami wspierającymi aktywny wzrost włosa są proteoglikany – substancje składające się z białkowego rdzenia i łańcuchów glikozaminoglikanów, występujące między komórkami mieszków włosowych. Poprzez wpływ na mikrośrodowisko mieszka włosowego, proteoglikany mogą stymulować wydzielanie czynników wzrostu, które sprzyjają utrzymaniu włosa w fazie anagenu, czyli w fazie aktywnego wzrostu.
Ze względu na złożony charakter łysienia androgenowego, suplementacja składników o wielokierunkowym mechanizmie działania może stanowić istotne wsparcie tej grupy osób. Substancje regulujące aktywność enzymu 5-alfa-reduktazy, wspomagające aktywację mieszków włosowych i wydłużenie fazy anagenu, poprawiające mikrokrążenie skóry głowy oraz wspierające prawidłowe odżywienie komórek cebulki włosa, mogą wspólnie wpływać na spowolnienie procesu miniaturyzacji mieszków i zahamowanie postępu utraty włosów.
[artykuł sponsorowany – Nutropharma sp. z o.o.]
Piśmiennictwo 1. Cicero A.F.G. i wsp., Nutraceutical treatment and prevention of benign prostatic hyperplasia and prostate cancer. Arch. Ital. di Urol. e Androl. 91, 139–152 (2019). 2. Courtney A. i wsp., Evaluating 5 alpha reductase inhibitors for the treatment of male androgenic alopecia. Expert Opin Pharmacother. 2023 Sep-Dec;24(18):1919-1922. doi: 10.1080/14656566.2023.2280630. 3. Ha H.C. i wsp., Novel Effect of Hyaluronan and Proteoglycan Link Protein 1 (HAPLN1) on Hair Follicle Cells Proliferation and Hair Growth. Biomol Ther (Seoul). 2023; 31(5): 550–558. 4. Hamada K., Randall VA., Inhibitory autocrine factors produced by the mesenchyme-derived hair follicle dermal papilla may be a key to male pattern baldness. Br J Dermatol. 2006;154(4):609-18. 5. Levin R.M., Das A.K., A scientific basis for the therapeutic effects of Pygeum africanum and Serenoa repens. Urol Res 2000; 28: 201–209. 6. Nestor M.S. i wsp., Fischer D.L. Treatment options for androgenetic alopecia: Efficacy, side effects, compliance, financial considerations, and ethics J Cosmet Dermatol. 2021;20(12):3759–3781. 7. Paszkowski T. i wsp., Stanowisko Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Menopauzy i Andropauzy oraz Polskiego Towarzystwa Ginekologii Estetycznej i Rekonstrukcyjnej dotyczące zastosowania inhibitorów 5α-reduktazy pochodzenia roślinnego w leczeniu łysienia androgenowego u kobiet, 30 sierpnia 2021. 8. Rossi A. i wsp., Comparitive effectiveness of finasteride vs Serenoa repens in male androgenetic alopecia: a two-year study. Int J Immunopathol Pharmacol 2012; 25: 1167–1173. 9. Sánchez P. i wsp., 5α-Reductase isozymes and aromatase mRNA levels in plucked hair from young women with female pattern hair loss. Arch. Dermatological Res. 2018;310(1):77–83. 10. Schantz M.M. i wsp., Development of saw palmetto (Serenoa repens) fruit and extract standard reference materials. Anal Bioanal Chern 2008; 392 (3): 427–438. 11. Sonthalia S. i wsp., Hair Restoration in Androgenetic Alopecia: Looking Beyond Minoxidil, Finasteride and Hair Transplantation. J. Cosmo Trichol. 2016; 2:1. 12. Whiting D. A. Possible mechanisms of miniaturization during androgenetic alopecia or pattern hair loss. J. Am. Acad. Dermatol. 2001;45:81–86.
